EXPERIMENT MET 'EEN MOOIE JONGE VROUW'

Voor een zondagochtend in maart is de trein van Groningen naar Amsterdam ongewoon druk. Vanuit Groningen ga je echt op reis, van noord naar zuid, oost of west; je bent al gauw twee uur onderweg. Terug nog eens twee uur: genoeg tijd om ‘Een mooie jonge vrouw’ te lezen, het boekenweekgeschenk geschreven door Tommy Wieringa. Op vertoon van de literatuur gratis reizen! Overal om ons heen vouwen mensen het mooi gebonden boekje open, met op de cover een volle rijpe kers.

Tussen Haren en Assen wordt de betekenis van de cover duidelijk. Pagina 11: “Op de oever vouwden ze een plaid uit en hieven hun gezicht naar de late zon. Achter hen was een kersenboomgaard met groene netten overtrokken.’ … ‘Kom’, zei ze, ‘we gaan kersen kopen. Ze droeg een wit katoenen jurkje, haar benen waren bruin’… ‘Edward kocht een pond kersen. Ze waren knapperig en zoet, het voorjaar was warm en droog geweest. Ze wandelden terug naar de stroom en spuwden de pitten zo ver weg als ze konden.”

Mijn vrouw en ik zitten tegenover elkaar. We hebben allebei een boek en beginnen gelijktijdig te lezen. Om ons heen in het rijtuig: twee oudere mensen – waarschijnlijk een echtpaar, een lange jongeman met basketbalpet, een meisje van misschien Molukse afkomst, een man en een vrouw van middelbare leeftijd – vast ook een echtpaar. Achter ons wat studenten, een paar vriendinnen, een jonge manager of een soort vertegenwoordiger, een ernstige onderwijzeres. Het is stil in de stiltecoupé met zeker veertig reizigers. Op gepaste wijze komt de conducteur zachtjes binnen. De passagiers zwaaien hem toe met ‘Een mooie jonge vrouw’.

“Later, als hij in haar binnengedrongen is en op zijn armen steunt, kromt ze zich onder hem. Hij stoot in haar, ze lacht en zegt ‘ben je daar eindelijk’. Haar ervarenheid verrast hem, hij is vergeten dat mensen van haar leeftijd alles al weten.”

Pagina 13. Ik kijk op van mijn boek. De trein zoeft langs de meanderende Drentse Aa en langs de chique golfbaan van Glimmen. Op dit moment lezen tientallen mensen tegelijkertijd deze zinnen. Mooie zinnen, opwindende zinnen? Kan ik aan de gezichten van mijn medepassagiers zien wat ze lezen en of ze er warm van worden?

In Zwolle stappen wat mensen uit en komen er nieuwe literatuurliefhebbers bij. Ergens tussen Zwolle en Lelystad zijn we te weten gekomen dat Ruth maar niet zwanger werd omdat slechts vijfendertig procent van het zaad van Edward levensvatbaar was.

“In de parkeergarage streek ze met haar wijsvinger over zijn kruis en zei: ‘Een Trabantje, schat?” Glimlachend kijk ik rond: bij hoeveel medereizigers herken ik deze ironie op hun gezicht? Een paar regels verder op bladzijde 48: “Plicht sloop hun seksleven binnen. Ze vrijden met ongemakkelijke lichamen, Ruth hield bij wanneer het moest.” Wat vindt de ernstige onderwijzeres hiervan?

Het oudere echtpaar zit nog bij ons in de trein. Hun ogen zijn gericht op het boekje, ze geven elkaar geen enkel teken van herkenning.

Of zitten we nu allemaal op andere bladzijden, afhankelijk van de leessnelheid? Ik kijk naar mijn vrouw, maar ik kan de paginanummering niet goed zien. Ik vraag het haar. Ze zit op bladzijde 45 waar Ruth opeens zegt: “Ed, ik wil misschien wel een kind”, waarop Edward na een korte stilte reageert met “Daar was ik al bang voor.”

Simultaan lezen. Samen met onbekende mensen tegelijkertijd een prachtig, spannend en af en toe opwindend boek lezen. Een unieke situatie, iets voor een wetenschappelijk experiment, financieel mogelijk gemaakt door de NS, de CPNB en de Bezige Bij. Slechts één keer per jaar uitvoerbaar op de zondag na de Boekenweek.

Ik ben begonnen met het bestuderen van gezichten en ik zou graag verder willen gaan.

Ik zou het lezen als een dromerige coupé-voorzitter willen leiden. Ik zou de literaire ervaring van de jongen met de basketbalpet ter plekke willen confronteren met de fantasie van de twee vriendinnen. Ik wil het oudere echtpaar en het echtpaar van middelbare leeftijd met elkaar in contact brengen: wilt u elkaar om de beurt de mooiste zin voorlezen?

En dan zou ik bijvoorbeeld aan het Molukse meisje willen vragen om de passage onderaan bladzijde 54 hardop voor ons te reciteren, op het ritme van de trein die langs de Oostvaardersplassen scheert. Ga maar in het middenpad staan, meisje. Lees allemaal even mee, dames en heren, over het vreemdgaan van Edward tijdens de zwangerschap van Ruth.

"Toen ze zijn voeten masseerde, begon hij te huilen. Niemand had zijn verwaarloosde voeten ooit zo aangeraakt. 'In je voeten komen heel veel meridianen samen,' zei ze. En: 'Volgens mij ben je veel gevoeliger dan je zelf denkt.'"

Hardop voorlezen? Daar krijg je problemen mee in een stiltecoupé.

Zondagavond om tien uur zijn we terug in Groningen. We hebben ‘Een mooie jonge vrouw’ uit. We hebben, in dezelfde coupé, elk onze eigen literaire reis gemaakt, naar  onze eigen richting en bestemming. Tommy Wieringa was onze fantastische conducteur.