GENESIS - WAAR IS MIJN PLAATS?

Afgelopen zaterdag heb ik, bijna zes uur lang, de zinderende toneelvoorstelling Genesis ondergaan, in de regie van Johan Doesburg bij het Nationale Toneel in Den Haag.
Genesis, het Bijbelboek met de ongelofelijke verhalen over Adam en Eva, Kain en Abel, Noach, Abraham en Sara, Hagar en Rachel, Cham, Eliëzer, Lot, Jacob en Esau, Benjamin en Jozef.

Genesis: de door mensen geschreven geschiedenis van een voor mij onnavolgbare God. Al direct in het begin roept Jacob vertwijfeld uit: “Wat ben jij voor God, die mensen hun kinderen afpakt? Een achteloze God is geen god”.

Genesis: het oerverhaal over de schepping van hemel en aarde, het epos vanaf Adam tot en met aartsvader Jacob en zijn zonen. Ik ben er mee opgegroeid, ik heb er min of meer in geloofd, en ook toen ik andere dingen ging geloven heb ik de verhalen altijd met me meegedragen.

In deze voorstelling werd mij weer eens duidelijk hoe gewelddadig de oude Bijbelverhalen zijn en hoe een grillige God de mensheid in zijn macht hield. Dan weer een wraakzuchtige God en dan weer een beschermende en liefhebbende God. Om gek van te worden.

Onbegrijpelijk dat Abraham niet in opstand kwam tegen deze chanterende God. Eerst beloofde Hij een Heilig Land en ontelbare nakomelingen om vervolgens te eisen dat vader Abraham zijn zoon Isaac als een offerdier zou slachten. Het ontbrak er nog maar aan dat God niet eiste dat Isaac een oranje jurk moest aantrekken voordat zijn keel ter ere van de Allerhoogste doorgesneden zou worden. En dan op het laatste moment teruggeroepen worden door een engel des Heren die Abraham beveelt de jongen niet aan te raken. Wat is in hemelsnaam de betekenis van dit Goddelijk sadisme?

Neen, gelovig werd je niet van deze Genesis, maar dat was ook geenszins de bedoeling van Johan Doesburg en van tekstschrijver Sophie Kassies. Toch zal het evenmin de bedoeling zijn geweest om na de voorstelling God uit ons systeem te bannen of dood te verklaren…

Neen, ik denk dat ik God nooit volledig uit mijn systeem krijg. Sterker nog: in zijn “Psalmen en andere gedichten” noemt dichter Leo Vroman zijn God ‘Systeem’. Een woord dat naar mijn gevoel het mysterie van het leven uitdrukt én een woord dat verwijst naar de eeuwige vraag van de mensheid naar zijn - en ook mijn - plaats in het universum.

            
Systeem, Systeem, waar is mijn plaats?

Systeem! Is dit een tweegesprek 
of een met U alleen?

‘Wervelend, fascinerend en feestelijk’ schrijft de NRC: ***** !!

‘Welkom in de tuin van Eden’ in Het Parool: ****

‘Wonder van verbeelding’ schrijft Trouw: ****

‘Sprankelende teksten en heldere scenes’ in de Volkskrant: ****

Kennelijk fascineren die oerverhalen uit de Bijbel ons opnieuw. Waarom? We zijn toch ontkerkelijkt, we kijken nauwelijks meer om naar de Bijbel, de wetenschap lijkt het definitief van de irrationele religie gewonnen te hebben…

Fascinatie of geflirt in het kader van modieuze zoektochten naar zingeving? Kathedralen zijn prachtig, Bach is prachtig, de Bijbel is ook best wel prachtig. Fascinatie of heimwee naar de overzichtelijke wereld van onze katholieke of protestantse jeugd?

Of is het toch de oerkracht van deze verhalen, fantastisch vorm gegeven in deze zinderende voorstelling?

Ja, dáár ligt het volgens mij aan. Want krachtig toneel, indringende films, pure muziek roepen altijd vragen en altijd twijfels op. Kunst beweegt ons, kunst roept levensvragen op, kunst is het irrationele antwoord op een wereld waarin weten alleen op meten is gebaseerd.

Wij hebben onze kinderen niet met de Bijbel opgevoed en niet met een vreeswekkende God. Toch vraag ik me soms af of we daar goed aan gedaan hebben. Maar ook zonder religie zijn ze goed terecht gekomen.
Neem onze zoon Joris, acteur bij het Nationale Toneel: hij speelt in Genesis (net als de negen andere spelers) verschillende dubbelrollen. Hij is achtereenvolgens Adam, Cham, Eliëzer, Esau en, in het laatste van de vier bedrijven, Jozef.

Vol trots citeer ik Trouw: “…ieder speelt een grote hoeveelheid rollen en doet dat met grote overgave. Ieder van hen is even bevlogen en innemend. De grootste verrassing is misschien wel de intelligente en veelkleurige Joris Smit, die een prachtig gelaagde Jozef neerzet.”

GENESIS is alleen te zien in het Zuiderstrandtheater in Den Haag / Scheveningen. Het Nationale Toneel speelt deze marathon-voorstelling van donderdag tot en met zondag tussen 24 april en 24 mei. Meer informatie op: www.nationaletoneel.nl/genesis