BACH: OPGEFOKTE ADHD-PUBER, KORT LONTJE

De buurtbewoonster: “De herrie is soms niet te harden. Vooral ’s avonds word je gek van het gebrul en gebral. Al dat volk dat via onze straat naar de kroegen op de markt loopt. ’s Nachts zwalken ze beschonken vanaf de markt weer naar huis, ruzie zoekend, scheldend, er vallen klappen”

Student Johan Geyersbach: “Die arrogante bal had mij die middag uitgemaakt voor een valse geit en een klote-fagottist. We speelden op een feest, nota bene van de kerk, en hij zeikte iedereen af. En dan hebben ze die opgefokte puber van 20 hier ook nog aangesteld als dirigent!”

Barbara Catharina, achternicht van verdachte B.: “We liepen die avond rustig in de richting van de markt, toen ze met z’n vijven op ons af kwamen, die Geyersbach voorop. Met stokken! Hij eiste excuses van B. en vervolgens schold hij hem uit voor hondenlul of smerige hond, dat weet ik niet meer precies”

De buurtbewoonster: “Als brulapen stormden ze op elkaar af. Toen zag ik dat B. zijn mes trok, het leek wel een slagersmes. Die Geyersbach probeerde B. met zijn knuppel van zich af te houden. Maar B. was sneller en hij stak met zijn mes op Geyersbach in. Hij had hem wel kunnen vermoorden. En dat meisje maar gillen. Nou, toen hebben de andere knullen die twee uit elkaar weten te trekken. B. had de jas van Geyersbach volkomen aan flarden gesneden”

Aldus mijn vrije vertaling van het verslag van de zitting van het juridisch Consortium in Arnstadt, een provincieplaats in de buurt van Erfurt in Thüringen, Duitsland, gedateerd 5 augustus 1705.

Driehonderd zes jaar later had zo’n incident ook plaats hebben kunnen vinden in een provinciestad als Groningen, rond de Grote Markt. Het Dagblad van het Noorden had er ongetwijfeld gewag van gemaakt. Geschreeuw, intimidatie, een vechtpartij waarbij iemand een mes trekt, gegil, beschonken studenten. Als bewoner van de Oude Ebbingestraat erger ik mij in 2013 regelmatig aan het testosteron-gebral en -gebrul. Toch vraag ik me af: neemt het lawaai toe of mijn tolerantie af?

Wat dit voorval in Arnstadt pikant maakt is de naam van de hoofdverdachte: Bach!

Ja, Johann Sebastian. Ja, de geniale componist van de Matthäuspassion, ja de allergrootste componist die de bijna goddelijke eretitel ‘De Vijfde Evangelist’ draagt, ja de onovertroffen meester van fuga en contrapunt en ook nog eens vader van twintig kinderen. Díe Bach woonde van 1703 tot 1707 in Arnstadt, waar hij zijn eerste baan had als organist en dirigent van de Neukirche.

Op de markt van Arnstadt staat een bronzen beeld van Bach als jongeling: een tegen een steen leunende slungel met een arrogante blik in zijn ogen. Die Geyersbach had natuurlijk gelijk: Johann Sebastian was een opgefokte puber met een kort lontje. Nu zou deze ADHD-er al lang ontslagen zijn, zeker door een kerkbestuur.

Wel iets anders dan het beeld dat we kennen van de oude Bach: een streng heerschap met een gepoederde barokpruik. Beeldvorming dus.

Vorige maand brak er in NRC-Handelsblad een felle discussie uit over de taak van de overheid die ons zou moeten beschermen tegen geluidsvervuiling in de publieke ruimte. Het ging vooral om het opdringerige gedreun van moderne party’s, met hun onontkoombare beats van House, Techno en Metal. Maar valt het gebrul van geniale muzikale pubers hier ook onder? Valt de uitvoering vorige maand van ‘Le Sacre du Printemps’ door het Noord Nederlands Orkest op onze Grote Markt ook onder overmatig lawaai in de publieke ruimte? Selectieve verontwaardiging? Wanneer moet de overheid ingrijpen?

Volgens Bachhagiografen was het een onschuldig akkefietje in Arnstadt, volgens andere biografen was het een complete rel. Uiteindelijk werd het conflict tussen de jonge musicus Bach en de student Geyersbach in der minne geschikt, na een formele berisping van beiden. Heel modern dus, een soort mediation avant la lettre.

In 1707 trouwde de stoere Bach met zijn achternicht Barbara Catharina…

Geen dag zonder Bach. Want Bach swingt en ontroert, Bach is innerlijke rust en intense beweging, Bach is jeugdige overmoed en bezonken wijsheid, Bach is het leven en de dood, Bach is ‘Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder’.

Onze tijd kan niet zonder de inspiratie van Bach. Al een paar keer heb ik korte stukjes instrumentele muziek van Bach een rol laten spelen bij kleine conferenties die ik voorzat. Bijvoorbeeld 'Inventions & Partita' voor viool, gespeeld door Janine Jansen. Emotionele, prikkelende, vrolijke, tot nadenken stemmende, soms hilarische en altijd verrassende muzikale pareltjes. Niet langer dan één tot anderhalve minuut. Om de concentratie te bevorderen in de aanloop naar een discussie, om te ontspannen na een felle discussie.

Onze tijd kan niet zonder Bach in de publieke ruimte. Sinds een paar jaar zet de gemeente Groningen met succes speciaal opgeleide mediators in bij conflicten tussen buren. Het merendeel van die burenruzies blijkt, net als driehonderd jaar geleden, te gaan over geluidsoverlast. Toch weet ik bijna zeker dat het zelden voorkomt dat jongeren op zomeravonden horendol worden van de oorverdovende dreunende boxen in de openstaande ramen en deuren van die wat oudere buren… met de Brandenburgse concerten van Bach, alle zes.

PS. Wellicht staat er binnenkort nóg een standbeeld van een beroemdheid op de markt van Arnstadt: Marcel Kittel, sprinter en viervoudig etappewinnaar in de laatste Tour de France. Geboren in Arnstadt, 25 jaar geleden.