zondag 23 februari 2014

ZACHT EN MOEDIG: LEO VROMAN EN ELS BORST


“Ik vind het een vreemd gevoel dat ik misschien voor het laatst gestemd heb. Dat vind ik dramatischer dan het doodgaan zelf”
Gisteren, 22 februari, overleed Leo Vroman, de grote zachtmoedige dichter, 98 jaar oud.
“Ik ben er gewoon nieuwsgierig naar. Want ik ben nog niet dood geweest”

Een paar keer heb ik als voorzitter van een conferentie een gedicht van Leo Vroman voorgelezen. Leo Vroman: Liefde voor taal en Liefde voor mensen. Vanuit mijn opvatting over voorzitterschap vond ik het mooi om zo’n serieuze bijeenkomst juist met poëzie van Vroman te verlevendigen en te verdiepen. En ik voegde er nog een muzikale parel van Bach aan toe*.

MENS 

Mens is een zachte machine
een buigbaar zuiltje met gaatjes,
propvol tengere draadjes
en slangetjes die dienen
voor niets dan tederheid
en om warmer te zijn dan lucht.
Och, hij heeft ademzucht
en hart-arbeid.
God behoede de mens
en geve hem een zoen:
er is verder niets met hem te doen.
Streel zijn zoete pens,
want mens is een zachte machine,
een ingewikkeld liefje.
Verzilver zijn statiefje,
leid hem in een vitrine,
doe bij hem een lichtje aan.

Loop zachtjes om hem heen en
ga elders om hem wenen,
maar laat hem staan.

Leo Vroman was al in de tachtig toen hij zijn veertien Psalmen dichtte. Daarbij richtte hij zich niet tot een almachtig opperwezen, maar tot het enige dat wij mensen kunnen ontdekken in het universum: Systeem. Met een eerbiedige hoofdletter! Want zoals Spinoza al stelde: God en de Natuur zijn aan elkaar gelijk.

Psalm I

Systeem! Gij spitst geen oog of baard
en draagt geen slepend kleed;
hij die in U een man ontwaart
misvormt U naar zijn eigen aard
waar hij ook niets van weet.

Systeem, ik noem U dus geen God,
geen Heer of ander Woord
waarvan men gave en gebod
en wraak wacht en tot wiens genot
men volkeren vermoordt.

Systeem! Lijf dat op niets gelijkt,
Aard van ons hier en nu,
ik voel mij diep door U bereikt
en als daarvoor mijn tijd verstrijkt
ben ik nog meer van U.

Twaalf dagen geleden kwam Els Borst om het leven. Zij was tot 2002 de zachtmoedige minister van Volksgezondheid, zacht en zeer moedig: mens is een zachte machine.
Els Borst: wijs en waarlijk democratisch, tolerant en geduldig, net als Leo Vroman gedreven door Liefde voor taal en Liefde voor mensen. Els Borst: in alle opzichten het tegendeel van het doodarme populisme van LPF en PVV. Met geweld is zij, dat ingewikkeld liefje, na 81 jaar zomaar tot stilstand gebracht. Schokkend, intens verdrietig.
De laatste vier regels uit Psalm II draag ik op aan haar en aan Leo Vroman zelf:

Zult Gij ooit zijn waar ik U prijs
in alle richtingen op reis
dan bid ik U te doen alsof
mijn stof mag paren met Uw Stof.




* Potentiële opdrachtgevers, op zoek naar een dagvoorzitter of gespreksleidervoor een conferentie of het leiden van een managementbijeenkomst zonder poëzie of muziek kunt u beter iemand anders zoeken. Ik ben nu eenmaal een zachte machine, ik ben geen snelle jongen, ik ben een Senior.